Naszym dzieciom.


14 mar 2016

Przygody Reksa-Kleksa

Na okładce książeczki stare auto, niczym przedwojenny ford, a w środku kierowca i pies, który wydaje się beztrosko pogwizdywać. Co dobrego może przynieść ta pozycja, będąca zbiorem wybranych wierszy dla dzieci autorstwa Samuela Marszaka?


                                                          Nasza Księgarnia 1965, wyd. I,
                                                                      wybór i redakcja Wandy Grodzieńskiej,
                                                                       Samuel Marszak (1887-1964)


Rosyjski poeta żył i tworzył w radzieckiej Rosji, w trudnych czasach zahamowania niezależnej kultury piśmienniczej, zwłaszcza na tle narodowościowym. A w dobie obowiązującej doktryny realizmu socjalistycznego taki pisarz poddawany był często represjom, jeśli jego twórczość nie reprezentowała jedynego słusznego tematu - społecznikowskiego. Do Marszaka sięgano wówczas chętnie wykorzystując jego utwory w celach propagandowych. W Polsce panowała "moda" na przekłady literackie z krajów bloku socjalistycznego, w tym także z Marszaka, którego w ZSRR uważano za inicjatora rosyjskiej poezji dla dzieci. Popularności na pewno przysporzył mu talent pisarski. Konwencja, którą się posługiwał pozwalała na swobodne żonglowanie słowami: żart, absurd, groteska - w naszym rodzimym kręgu znamy ją doskonale z twórczości Tuwima czy Brzechwy. W tego typu poezji dziecięcej 'słowo' broni się samo błyskotliwością podjętego tematu, dowcipem i lingwistyczną zabawą (np. kwintesencja stylu w tłum. K.I. Gałczyńskiego: Stronic dziesięć i pół o tym, skąd się wziął stół).
Obok szczątków ideologicznego moralizmu (Piotruś i strachy, Straszny dzienniczek, Majster popsuj, Święto lasu ) znajdziemy w poniższym zbiorze świat na opak (słownictwo wskazujące na wyolbrzymioną wizję, np. w trakcie snu matematycznego lesera makabryczna wizja robotnika pozbawionego trzech czwartych części ciała ;) Napotkamy tu rzeczywistość poddaną karykaturalnemu opisowi: O hipopotamie, Przygody Reksa-Kleksa, Bagaż, Roztargniony, Wielkolud, Gdyby....
Marszak sprawnie, choć nie bez cienia dydaktyzmu, poruszał się w kręgu tematów odwołujących się do dziecięcego świata zabawy czy beztroski (odwiedziny w Zoo, zwierzęcy pupil, zabawy na strzelnicy, karuzeli, puszczanie mydlanych baniek: wiersze Przyjemny dzień, Lody, Piłka, Karuzela, Wańka Wstańka, Bańka mydlana, Stateczek).
Ponadto zawdzięczamy jemu piękne przekłady wschodnich bajek ludowych (np. Młynarz, chłopiec i osioł czy Sąsiedzi. Ludowa baśń kaukaska- tłum. Jan Brzechwa; Bajka o głupiej myszce - tłum. Janusz Minkiewicz; Bajka o carze i szewcu - tłum. Wanda Grodzieńska).
Jeśli jeszcze nie przekonują Was przytoczone tytuły czy literackie sławy, to zapraszam do przeglądu ilustracji do książeczki autorstwa Zbigniewa Rychlickiego:)























Na pewno w tym retro wydaniu można przeczytać całkiem zgrabne i śmieszne wierszyki w udanym przekładzie. Może warto też poszukać innych utworów pisarza, jak chociażby jego sztuki teatralne powstałe z myślą o dzieciach.
Wspólnie z robaczkami zorganizowaliśmy sobie przednie zabawy, nawiązujące do treści dwóch wierszyków.

1. Lody - tłum. Janusz Minkiewicz



Skusił nas lodziarz z uroczym wózkiem i narobił ochoty na wielosmakowe, kolorowe i gałkowe LODY! Nic dziwnego, bo nie oparł im się nawet bohater historyjki, pewien gruby jegomość, który zjadł tak dużą porcją, że zamienił się w śnieżnego bałwana. A cała okolica w efekcie pokryta była lodem truskawkowym. Brzmi zachęcająco, a więc do dzieła:)
Skorzystaliśmy jeszcze z zimowej aury: dzieci uturlały kule a następnie barwiły ją wcześniej przygotowanymi barwnikami (woda+bibuła). Początkowo używały spryskiwacza, ale kiedy palcom w rękawiczkach szło opornie - po prostu chlustały na śnieg słoiczkami z kolorową wodą. Lodowe kule poddawane zostały dokładnym oględzinom, penetracji i rozpoławianiu - celem podziwiania przekroju:)




Toteż kiedy już nic z nich nie zostało zabawę kontynuowaliśmy w domu. W zamrażalniku utrwaliłam parę śnieżek, dzięki czemu nie topiły się zbyt szybko. Barwniki dzieciaki zakraplały strzykaweczkami, obserwując jak wnika on w strukturę śniegu. 
Apetyczne w wyglądzie dzieła powstały. Na koniec doświadczanie zjawiska jakim jest topnienie. Po drodze owocowa granita oraz mieszanie kolorów.
Doskonałe, niebywałe!














2. Bańka mydlana - tłum. Janusz Minkiewicz

W naszym kręgu cywilizacyjnym chyba nie ma dziecka, które nie kochałoby wydmuchiwać baniek, ba, przecież one już zdominowały cały świat! Każdą zabawę, imprezę domową czy plenerową i wolny czas uświetniają bańki mydlane. Niezależnie czy duże, czy małe, klejące, pryskające czy trwalsze - lubimy je wszyscy. Dlaczego więc na palcach jednej ręki można policzyć dedykowane im historyjki, wiersze czy piosenki?
Wierszyk Marszaka ma za to aż 11 strof, mówiących o technice powstawanie baniek, o ich połyskliwych kolorach oraz o ulotności i przemijalności; podmiot liryczny przypisuje bańce nawet antropomorficzną cechę nadętości:

Nie warto po niej płakać,
chociażby już dlatego,
że wiersz ten stał się dłuższy
od życia jej całego... 

Bańki są cudownym zjawiskiem w oczach dzieci i uczą, że nic nie można mieć na własność.
Radość tworzenia jest tym na czym się skupiamy i czym się dzielimy.
Domowy sposób na troszkę mokrą zabawę angażującą na długo (pół szklanki ciepłej wody, jedna czwarta szklanki płynu do naczyń, łyżka cukru - ewentualnie gliceryny aptecznej, zamieszać i odstawić na parę godzin). Do tak sporządzonej mikstury wystarczy delikatnie naciąć słomkę na krzyż lub zrobić oczko z cienkiego drutu. Bańki wychodziły nam super. Przy okazji to praktyczne ćwiczenie oddechowe i aparatu mowy:)




Bańkowo-piankowe lody pojawiły się w następstwie wieczornych igraszek w kąpieli. Tym razem dzieci wdmuchiwały powietrze w mieszaninę mydła i wody - jedna z moich ulubionych zabaw z dzieciństwa. Byli bardzo ciekawi, czy można zrobić kolorową piankę, więc spróbowaliśmy zafarbować mydliny znów bibułką. Efekt  baniek szybko wyrastających ponad poziom kubeczka obojgu szalenie się spodobał, tak że produkowali co raz nowsze okazy.






2 mar 2016

Kolory

Ilekroć zdarza się wznowienie, a nie dzieje się to często, polskich poetyckich utworów dla dzieci, jestem pewna, że podobna akcja została starannie skonceptualizowana i wypracowana.
Przykładem może być reprint książeczki Kolory Joanny Kulmowej (Wydawnictwo MUZA S.A. 2014). Dzięki inicjatywie Muzeum Książki Dziecięcej możemy wyławiać ostatnio prawdziwe perełki (klik) z samego dna oceanu, jakim jest polska literatura ubiegłych dekad dla najmłodszych czytelników.

W naszej domowej biblioteczce posiadamy egzemplarz z 1973 roku (Nasza Księgarnia, wyd. I) - tradycyjnie już ze śladami stempli, taśmy klejącej oraz z wytartymi brzegami. Na pierwszy rzut oka uwagę przykuwa szata graficzna książeczki adekwatna do jej tytułu.
Tutaj na prawdę można utrwalać naukę kolorów:)













Pokolorowane w wyraziste pasy obrazki autorstwa Teresy Wilbik umilają czytanie wierszy swoją lekkością i pogodą ducha. Lidka dopatrzyła się w nich elementu 'niedokończenia' i chciała koniecznie uzupełnić luki w rysunkach - co ciekawe, w swoich własnych dziełach, prawie nie odbiegających poziomem od wyżej wystylizowanych, nie dostrzega tego typu braków;) Jednak jakiś małoletni czytelnik sprzed lat nie wytrzymał i rzeczywiście chwycił za kredkę przy trzech ilustracjach.
Kacper z kolei od razu wskazał na "wyjeżdżanie za linię" i dziwną niestaranność prac. Jeśli ceniona ilustratorka potrafi nawiązać dialog z dzieckiem w każdym wieku, zaskoczyć i zmotywować do werbalnej ekspresji to jest to już czytanie wielowymiarowe.

kolory 

Zimą
takie szare są dni,
że się ziemi za kolorem kolor śni.

(...)

I tak jest aż do wiosennej pory - 
kiedy słońce śnieg topi
i dobywa kolory.

Wypisz, wymaluj, sytuacja zza okna od paru dni: Rano pobielone dachy domów, pola i ogródki, a w południe już żal stopionego śniegu. Wiosnę jednak czuć gdzieś w powietrzu - choć każdy dopatruje się jej inaczej. Odkryliśmy już przebiśniegi i nieśmiałe pączki.
Kulmowa w swoich lirycznych wizjach z początkowych stronic doszukuje się pierwszych oznak wiosny. Dzięki skrojonym przez poetkę obrazkom mogliśmy poopowiadać sobie wspólnie w jaki sposób tę wytęsknioną porę roku można zobaczyć, ale też poczuć i usłyszeć. Dzieciaki nieźle się w tym orientują.

Poetycka inicjacja w wiosnę - równie dobrze może przypominać dziecięcą zabawę w ciepło-zimno, ciuciubabkę (przy której z zawiązanymi oczami szukało się towarzyszy) lub berka czy chowanego - a wszystko po to by wyostrzyć zmysły, uczulić:

O!Ciepło! Cieplej! Szukaj jeszcze!

Zamknij oczy.
Nie oddychaj prawie.
To piszczy w trawie.

Im bardziej zaawansowana wiosenna aura - tym intensywniejsze doznania: słońce parzy się pokrzywami, żaby grają jazz, trzmiele przypominają kręcącą się karuzelę - radość dla zmysłów! Poetka zaprasza dzieci do absorbowania pór roku i filtrowania ich przez pryzmat własnej ciekawości, żywotności i entuzjazmu. Z podobnym wyczuciem przeprowadza również czytelnika przez kolory jesieni i zimy.
Wierszyki ujęte w cykl Zimowe słowiki... poznaliśmy wcześniej i prezentowaliśmy w tym poście.


Dzieciom podobały się bardzo "gdybanki" z ostatniej części książeczki: hipotetyczne, zabawne sytuacje wykreowane na podstawie znajomości słownego folkloru dziecięcego, przekornych powiedzonek i przewrotnych dialogów.
Pamiętacie jakieś z dzieciństwa? Na przykład zapytanie:

Gdyba babcia miała wąsy?
 - Gdyba babcia miała wąsy, toby dziadkiem była!



Mama poczuła zew wiosny przymierzając się do odświeżania donic. W tym celu wiadomo, co jest potrzebne: mali asystenci i gąbeczka. Najlepiej dużo gąbeczek;)
Przypasowały Lidce do stawiania kolorowych wież. Porozcinałam je na mniejsze, razem nakleiłyśmy na nie materiały o zróżnicowanej fakturze (folia bąbelkowa, gumowa okładzina po paletce do ping-ponga, twarda oprawa z zeszytu, koronka gipiurowa, itp.)  i tym sposobem otrzymałyśmy stemple do malowania.




Wstępnie: zabawa w dopasowywanie kolorów, określanie rodzaju powierzchni: szorstka, gładka, miękka w dotyku, wypukła, śliska, a potem odciskanie śladów i sprawdzanie malarskiego efektu, porównywanie, zacieranie i wygładzanie - gąbki dają dużo możliwości.



Fajne do poeksperymentowania z barwami, coś co lubimy:







Wiosną można także zdecydowanie zwolnić tempo. Po tej szalonej gonitwie oddać się kontemplacji przyrody chociażby leżąc na trawie i oglądając chmury. Z tej perspektywy, tak dobrze znanej, świat wygląda całkiem inaczej. Obłoki mogą przybierać najrozmaitsze kształty, które zobaczymy oczami wyobraźni: żółwia albo rybę, jak orzekło rodzeństwo.
Do wierszyka redyk stworzyliśmy prace 3D przedstawiające chmurko-baranki. A mała L. nakleiła ponadto z płatków kosmetycznych milutką owieczkę dla młodszej siostry.